Geacht College,
Ondanks het economisch herstel neemt het aantal mensen met problematische schulden nog steeds toe. Hadden mensen in de schuldhulpverlening in 2010 een gemiddelde schuld van €30.750, in 2016 bedroeg de gemiddelde schuld €40.300 (jaarcijfers NVVK). Dezelfde branchevereniging voor schuldhulpverlening Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) meldt dat er in heel Nederland 1, 4 miljoen mensen problematische schulden hebben of het risico lopen in de schulden terecht te komen. De NVVK stelt dat de kostenverhogingen door stijgende zorgverzekeringspremies, hogere huren, btw-verhoging en meer energielasten hier debet aan zijn. Zij treffen vooral de lagere-inkomensgroepen. Daarnaast leiden de op zich positieve economische ontwikkelingen helaas ook tot meer consumptieve leningen.
De Raad voor de Rechtsbijstand constateert ook een toename van mensen met schulden1. Opmerkelijk vindt de Raad voor de Rechtsbijstand het daarom dat er vanaf 2013 steeds minder mensen een aanvraag doen voor schuldsanering krachtens de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) en dat er van die aanvragen er ook steeds minder worden toegelaten. In 2017 lieten rechters 8300 mensen toe tot de wettelijke schuldsanering. In 2013 waren dat er 12.400. Sindsdien is het aantal toelatingen jaarlijks alleen maar gedaald. Volgens Von den Hoff, directeur van de Raad voor de Rechtsbijstand, worden mensen onder andere afgewezen voor de schuldsanering, omdat ze bijvoorbeeld uitkeringsfraude hebben gepleegd, maar ook als ze een eigen woning hebben of als ze ZZP’er zijn.
Volgens Han von den Hoff kiezen steeds meer mensen voor een andere hulproute als via de WSNP, die tot doel heeft om door schuldsanering te voorkomen dat mensen tot in lengte van dagen achtervolgd worden door schuldeisers. Mensen worden vaker de richting van het schuldenbewind ingestuurd. Binnen dit traject gaat een bewindvoerder samen met de cliënt ervoor zorgen dat de inkomsten en uitgaven meer in evenwicht zijn.
De reeds bestaande schuldenproblemen worden hier overigens niet mee opgelost. Het probleem wordt alleen niet groter. Mensen krijgen zo echter helaas niet de kans om met een schone lei verder te gaan. De stress en de armoede blijven dus gewoon. 50PLUS Rotterdam is van mening dat een combinatie van schuldsanering en schuldenbewind vele malen meer effect zal hebben.
Ook ons huidige kabinet signaleerde bij haar aantreden dat steeds meer inwoners financiële problemen hebben, en dat de schuldenproblematiek weerbarstig is2. In tegenstellig hiermee zijn de meest recente plannen van Minister Dekker (VVD) van Rechtsbescherming juist om fors te bezuinigen op de Rechtsbijstand. De minister stelt dat mensen bij onder andere een echtscheiding, schulden(!) en ontslag een gang naar de rechter maar zelf moeten betalen. Volgens 50PLUS Rotterdam een maatregel die de grondvesten van onze rechtsstaat ernstig aantast. Want hierdoor kunnen alleen mensen met voldoende financiële middelen hun recht proberen te halen.
Naast de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) komt de gemeente ook in beeld voor schuldhulpverlening aan inwoners via de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs), die op 1 juli 2012 in werking trad. Deze wet laat ruimte voor maatwerk, afgestemd op lokale en individuele omstandigheden. De Wgs geeft gemeenten de bevoegdheid om via beleidsregels vast te stellen dat mensen met schulden geweigerd kunnen worden. “In gemeentelijke beleidsplannen zijn weigeringsgronden soms te absoluut geformuleerd” concludeert de Nationale Ombudsman in zijn onderzoek ‘Een open deur’ over de toegankelijkheid van de gemeentelijke schuldhulpverlening in januari 20183. Hierdoor vallen grote groepen mensen buiten de boot. Het kan hierbij gaan om ZZP’ers, huizenbezitters, mensen die in een lopende echtscheidingsprocedure zitten of om mensen die om wat voor reden dan ook hun vaste lasten in de afgelopen (drie) maanden niet betaald hebben.
Uit de wetsgeschiedenis valt echter op te maken dat het hanteren van absolute weigeringsgronden bij de toelating tot schuldhulpverlening in strijd is met de wet. Het uitgangspunt van de wet is dat een aanvrager wordt toegelaten tot de schuldhulpverlening, tenzij er in die specifieke situatie gronden zijn om die persoon te weigeren. Categoriale uitsluiting is niet toegestaan. Een uitzondering hierop vormt de groep vreemdelingen die niet rechtmatig in Nederland verblijft. Gemeenten moeten in alle individuele gevallen toetsen of er sprake is van een weigeringsgrond. Toch wordt, zo bleek althans uit de evaluatie van de Wgs, een behoorlijk aantal schuldenaren op grond van algemene weigeringsgronden afgewezen4. Gemeenten lijken in hun beleid de toegang tot schuldhulpverlening smaller te maken dan in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening is bedoeld.
50PLUS Rotterdam concludeert uit het Rotterdamse coalitieakkoord 2018-2022 ‘Nieuwe Energie voor Rotterdam’ dat met een Deltaplan ‘Schulden’ dit nieuwe college de schuldenproblematiek te lijf wil gaan.
Ter ondersteuning daarbij heeft 50PLUS Rotterdam de volgende vragen aan het college:
- Wat zijn de cijfers voor Rotterdam over het aantal inwoners met problematische schulden, vanaf 2013?
- 50PLUS Rotterdam wil graag een overzicht van de hoeveelheid aanvragen voor schuldsanering en de hoeveelheid toekenningen en afwijzingen daarvan? En dit vanaf 2013.
- 50PLUS Rotterdam verzoekt om een overzicht van de afwijzingsgronden door de rechter beslist inzake verzoeken tot schuldsanering vanaf 2013.
- Kleine schulden worden snel vele malen groter door boetes en incassokosten. Wat is het gemeentelijk beleid inzake boetes en incasso voor Rotterdammers die hun gemeentelijke rekeningen niet kunnen betalen?
- Welke groepen mensen met schulden zouden volgens u niet in aanmerking moeten komen voor schuldsanering?
- Wat vindt u van de stelling van Han von der Hoff, directeur van de Raad voor de Rechtsbijstand, dat reeds bestaande schuldenproblemen niet worden opgelost met alleen een bewindvoerder?
- Wat vindt het College van de plannen van Minister Dekker om te bezuinigen op de Rechtsbijstand?
